MACA

Dokumenty znajdujące się w Głównym Archiwum w hiszpańskiej Sewilli wskazują jasno,wskazują wyraźnie, że w dawnych czasach maca wielokrotnie dawana była jako danina władcom, ceniono ją bardziej niż złoto, toteż inna nazwa maki to: złoto Inków.

Bóstwo Inków Wirakocza - Stwórca wskazał swoim czcicielom źródło energii, które miało zagwarantować im siłę, wytrwałość i płodność. Źródłem tej niezwykłej mocy była maca. W „Dziejach Inków przez nich samych opisanych" indiańscy kronikarze zwykli ją nazywać cudowną rośliną. Obok czepoty puszystej i koki rezerwowano ją dla rodzin królewskich, wodzów plemiennych i namaszczonych przez nich nielicznych wybrańców. Do tego grona należeli także czerwonoskórzy herosi - budowniczowie kamiennych twierdz i warowni. Wspaniałomyślny Bóg Wirakocza chciał jednak, by maką mogli posilać się także ubodzy Indianie, szczególnie ci żyjący wysoko w Andach, narażeni na zimno, niedożywienie i niedotlenienie. Uodporniając makę na surowy klimat, umożliwił jej wegetację na odśnieżnych poletkach, zatem tylko tam można ją spotkać w obecnych czasach.

Podań na temat maki jest wiele. Wszystkie opisują jej niezwykłe właściwości. Przez ostatnie dwadzieścia lat maca zrobiła zawrotną karierę, jednocześnie stając się kwestią sporną wśród badaczy, czy zaliczać ją do roślin leczniczych, czy środków odżywczych. Tą niejasność w charakterystyczny sposób wyjaśnia nigeryjskie plemię Hausa, posługując się słowem magani. Termin ten obejmuje zarówno roślinę stosowaną w leczeniu gorączki, jak i roślinę zaspokajającą głód. A takie właśnie właściwości ma maca. Jej pierwszy opis botaniczny pochodzi sprzed ponad stu pięćdziesięciu lat podany przez G. Walpersa. Lepidium meyenii od wieków jest jednym z głównych surowców spożywczych w krajach Ameryki Środkowej i Południowej (m.in. Peru, Ekwador, Meksyk) ze względu na wysoką wartość odżywczą. Stosowany jest także jako dodatek do pokarmu oraz w medycynie naturalnej w Ameryce Północnej, Środkowej i Południowej. Już od dwóch tysięcy lat Maca była szeroko udomowiona przez Indian żyjących w peruwiańskich Andach.

Skarb Inków (bo taki przydomek zyskała maka), ma za sobą obszerne badania naukowe i zajmuje wiodące miejsce po czepocie puszystej w zestawieniu roślin andyjskich, oferując medycynie cenne środki immunostymulujące i odżywcze. Wystarczy nadmienić, że Amerykanie włączyli makę w skład energetyzującej żywności przeznaczonej dla kosmonautów. Tym sposobem mityczna sława maki przerosła wszelkie oczekiwania. Dziś macę można znaleźć w spisie FAO (Międzynarodowa Organizacja d/s Wyżywienia i Rolnictwa), jako środek o wysokiej wartości odżywczej, w miejsce spożywania żywności przetworzonej i napojów wysokocukrowych mających negatywny wpływ na nasze ciało (Konferencja FAO w Rzymie w 1991 r).

Maca to roślina dwuletnia lub bylina o wysokości zazwyczaj poniżej kilkunastu centymetrów. Łodygę główną ma zredukowaną, wyrastają z niej nieco powyżej nasady pojedyncze gładkie, opadające lub płożące się łodyżki boczne. Liście ze spłaszczonymi, aksamitnymi ogonkami ułożone są przy gruncie w rozetę. Mają podłużne blaszki liściowe od 7 do 12 cm długości i do 2,5 cm szerokości. Korzeń przypominający buraka , rzadziej gruszkę o średnicy 2-8 cm jest użytkową częścią rośliny. Istnieje kilka odmian Maki (co najmniej 8) różniących się zabarwieniem części nadziemnej i korzeni. Słodki korzeń na ogół ma barwę zbliżoną do ziemniaka, ale są też korzenie pokryte skórką koloru biało-purpurowego, szarego i czerwonego, niekiedy fioletowego lub nawet czarnego. Biało-kremowe kwiaty Lepidium meyenii zebrane są w grona na wierzchołkach łodyżek, niekiedy u nasady. Te drobniutkie kwiatki mają po cztery 1,5-milimetrowe płatki i układają się przemiennie z zielonymi działkami kielicha niemal identycznej długości. Pręcików jest 6; 4 dłuższe i 2 krótsze. Roślina rozkwita przez 2 miesiące, otwierając kolejno kwiaty. Wydaje owoc w formie łuszczynki o długości zazwyczaj do 5 mm. Nasiona w niej są obłe, 2-milimetrowe i bardzo lekkie; 1000 nasionek waży zaledwie 0,6 g. Jedna roślina odmiany o fioletowych korzeniach produkuje ok. dwudziestu czterech tysięcy ziarenek, a odmiany żółtej aż 33 tysięcy. Surowcem leczniczym i spożywczym jest korzeń.

Zioło Maca, jak i inne zioła peruwiańskie takie jak: chiric sanango, chuchuhuasi, cuti cuti, flor de arena,graviola, hercampuri, manayupa, pasuchaca, yacon, sangre de drago,tahuari, vilcacora, możesz nabyć poprzez Instytut Uncaria w Polsce.
Roślina ta występowała niegdyś w całych Andach, współcześnie tylko w wybranych obszarach Peru na wysokości wynoszącej ponad 3500 m n.p.m. , a nawet do 4450 m n.p.m. Rośnie w strefie zwanej „suni" lub „puna", w której niskie temperatury i silne wiatry bardzo utrudniają wzrost innych roślin.

Świeże korzenie Maki {zawierają ok. 80% wody|składają się w 80% z wody}, natomiast w wysuszonych jej zawartość wynosi około 10%. W reszcie masy zawiera się 10-13% białek, 25-78% węglowodanów, 8,5% błonnika, ponad 2% tłuszczów i niemal 5% popiołu. Zawierają też znaczną ilość niezbędnych aminokwasów, a żelaza i wapnia znajduje się w nich więcej niż w kartoflach. Spośród kwasów tłuszczowych w znacznej ilości znajduje się w korzeniach kwas linolenowy, palmitynowy i oleinowy. Obecne są też sterole (sitosterol, kampesterol, ergosterol, brassikasterol, 7,22 - ergostadienol), witaminy (A, Bi, B2, B(, C, E) i sole mineralne (Ca, Fe, Cu, Zn, Mn, K, Na, jodki). Ponadto wyizolowano też glukozynolaty (glikozydowe połączenia siarkowe) oraz biologicznie aktywne aromatyczne izotiocyjaniany (olejki gorczyczne), w tym także izotiocyjanian p-metoksybenzylowy, poza tym leukoantocyjaniany, garbniki, saponiny, taniny, terpenoidy, steroidy.

Do celów użytkowych wykorzystuje się świeże, wysuszone i sproszkowane korzenie Lepidium meyenii, jak również maceraty zrobione z korzeni. W medycynie ludowej mikstury z Lepidium meyenii używane są głównie ze względu na właściwości odżywcze (ze względu na dużą zawartość pełnowartościowego białka, egzogennych aminokwasów, witamin, minerałów i steroli), szczególnie w stanach niedożywienia, wzrostu, ciąży, laktacji, a także - jak podają niektóre źródła - w celu zwiększenia płodności u ludzi i zwierząt. Są także stosowane, jako środek immunostymulujący, wspomagający leczenie gruźlicy i raka żołądka. Maca uznawana jest też jako środek usprawniający pamięć i podnoszący koncentrację. Innym zastosowaniem tego surowca może okazać się użycie go jako środka energetyzującego, poprawiającego wytrzymałość i rozwój mięśni (aktywność zawartych w ziele steroli jest częściowo podobna do działania sterydów anabolicznych), w leczeniu zespołów przewlekłego zmęczenia, a także nieregularnego miesiączkowania i zaburzeń hormonalnych, w tym związanych z menopauzą i andropauzą. Przyjmowanie Lepidium meyenii przeciwdziała bezsenności i osteoporozie - wielokrotnie usuwając jej skutki. Makę zaleca się w czasie rekonwalescencji i jako środek wzmacniający u starszych ludzi. Dysponuje również działaniem artretycznym. Maca może też być używana jako środek antydepresyjny oraz wspomagający gojenie ran. O stosunkowo silnym działaniu bakteriostatycznym i fungistatycznym tej rośliny decyduje zawartość olejków gorczycznych.

Maca jest zielem o właściwościach adaptogennych, czyli - jej działanie dopasowuje się do indywidualnych potrzeb każdego organizmu zależnie od wieku oraz płci osoby, która ją użytkuje. Istnieją pobudki stwierdzające, że nieustanne spożywanie maki działa pozytywnie w leczeniu schorzeń {polegających na osłabieniu jakiegoś organu, na przykład wzroku, lub powolnej utraty słuchu.

Badania wykazują, że stałe przyswajanie odpowiedniej liczby steroli roślinnych skutkuje obniżeniem ilości „złego" cholesterolu (LDL) we krwi bez jednoczesnego obniżania wartości cholesterolu „dobrego" (HDL). Oddziaływanie Lepidium meyenii na utrzymanie prawidłowego poziomu cholesterolu we krwi jest związany z zawartymi w niej sterolami. Sterole roślinne zmniejszają wchłanianie cholesterolu w jelicie cienkim i wspomagają jego usuwanie z organizmu. Toteż tak istotne jest włączenie produktów roślinnych i uzupełnienie diety suplementami, takimi jak maca, które zawierają sterole.

Maca odgrywa wielką rolę w diecie sportowców wyczynowych. Podsyca ich energię i żywotność, potęgując układ mięśniowy. Działalność zawartych w roślinie steroli jest częściowo przypominająca działania sterydów anabolicznych i dlatego jest stosowana przez sportowców zajmujących się sportami siłowymi - kulturystyką. Według lekarzy sportowych może z powodzeniem wykluczyć ze sportu zagrażające życiu i zdrowiu sterydy anaboliczne występując jako naturalny środek, niepowodujący niepożądanych skutków ubocznych. Nie jest wykluczone, że wprowadzenie i rozpowszechnienie preparatów, takich jak np. maca sprawi, że zniknie jedno z najbardziej zawstydzających procederów w historii sportu i medycyny - kupowanie i stosowanie zabójczych sterydów anabolicznych.

Lepidium meyenii je się w postaci świeżej (surowe korzenie maca mają smak zbliżony do cukierków toffi), pieczone, podobnie jak przerobione na dżem, z kolei przy pomocy fermentacji otrzymujemy słodki napój znany jako maca chicha. Wysuszone korzenie można przetrzymywać nawet do siedmiu lat bez straty ich właściwości odżywczych. Susz może być gotowany w mleku lub wodzie na wzór kaszy.  Proszek z wysuszonych korzeni maca konfekcjonuje się do torebeczek lub pojemników o ustalonej gramaturze i dodaje do napojów, co nadaje im właściwości odżywcze. Na bazie maki wytwarza się również napoje alkoholowe. Do celów farmaceutycznych maka jest kapsułkowana lub tabletkowana.
Amerykańscy eksperci sądzą, że w mace nie wykryto żadnych substancji, które spowodowałyby objawy niepożądane, również nie występuje ryzyko jej przedawkowania.